ҚАЗАҚСТАН-ТҮРІКМЕНСТАН ШЕКАРАЛАС ҚАТЫНАСТАРЫ: ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ДИНАМИКАСЫ, СЫН-ТЕГЕУРІНДЕР МЕН ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.61.3.015Кілт сөздер:
шекарааралық ынтымақтастық, Қазақстан, Түркіменстан, өңірлік интеграция, көлік дәліздері, гуманитарлық өзара іс-қимыл, орнықты даму, ақылды шекараларАннотация
Қазақстан-Түрікмен шекаралас қатынастары тұрақтылығымен және жан-жақтылығымен ерекшеленетін Орталық Азиядағы табысты мемлекетаралық өзара іс-қимылдың бірегей үлгісін білдіреді. Зерттеудің мақсаты экономикалық, көліктік, энергетикалық және гуманитарлық аспектілерді қоса алғанда, шекара маңындағы өңірлердегі Қазақстан мен Түркіменстан арасындағы ынтымақтастық динамикасын талдау, сондай-ақ олардың одан әрі дамуының сын-қатерлері мен перспективаларын анықтау болып табылады. Жұмыс қарым-қатынастарды қалыптастырудың негізгі кезеңдерін, инфрақұрылымдық жобалардың рөлін және байланыстарды нығайтудағы институционалдық тетіктерді зерттеуге бағытталған. Зерттеудің ғылыми және практикалық маңыздылығы Орталық Азиядағы екіжақты қатынастардың өңірлік интеграциясы мен орнықты дамуының факторы ретінде шекара маңы ынтымақтастығын түсінуді тереңдету болып табылады.
Талдау үшін сапалы әдістер қолданылды, соның ішінде нормативтік құжаттарды контент-талдау, шенеуніктердің сөйлеген сөздерін дискурс-талдау және Орталық Азияның өзара әрекеттесу модельдерін салыстырмалы талдау. Негізгі нәтижелер аумақтық даулардың болмауы, шекараның ерте делимитациясы және Өзен – Берекет – Горган сияқты көлік дәліздерінің дамуы 2022 жылы тауар айналымының 438,2 миллион долларға дейін өсуіне және гуманитарлық байланыстардың нығаюына ықпал еткенін көрсетеді. Алайда, кедендік рәсімдерді біріздендіру және цифрландыру қажеттілігі сияқты сын-қатерлер одан әрі үйлестіруді қажет етеді.
Зерттеу Қазақстан мен Түркіменстанның орнықты ынтымақтастық моделін қалыптастырудағы рөлін атап өтіп, Орталық Азиядағы шекара маңындағы өзара іс-қимылды зерттеуге үлес қосады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы-сектораралық платформаларды құру және "ақылды шекаралар" тұжырымдамасын енгізу бойынша ұсыныстар беру, бұл шекара маңындағы аумақтарды басқарудың тиімділігін арттырып, аймақтық тұрақтылыққа ықпал етуі мүмкін.
