ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САНКЦИЯЛАРДЫҢ ТАБИҒАТЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҮШІНШІ МЕМЛЕКЕТТЕРГЕ ӘСЕРІ: ҚАЗАҚСТАНДЫҚ КОНТЕКСТ
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##:
https://doi.org/10.48371/ISMO.2025.61.3.006Кілт сөздер:
Санкциялар, экономикалық шектеулер, халықаралық құқық, әлеуметтік-экономикалық салдарлар, екінші реттік санкциялар, сауда саясаты, өңірлік қауіпсіздік, сыртқы экономикалық тәуекелдерАннотация
Соңғы онжылдықтарда экономикалық санкциялар сыртқы саяси қысымның негізгі құралына айналып, мемлекеттердің әрекетін өзгерту, олардың экономикалық мүмкіндіктерін шектеу және жаһандық қауіп-қатерлердің алдын алу сияқты стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу үшін қолданылып келеді. Қазіргі жағдайда мақсатты елдермен экономикалық байланыс орнатқан мемлекеттерге де әсер ететін екінші реттік санкциялардың маңызы артып отыр.
Қазақстан Ресей, Қытай және Иран арасында орналасқан бірегей геосаяси жағдайының салдарынан осы елдердің санкциялық режимдеріндегі айырмашылықтар мен Батыс мемлекеттерінің саясатына байланысты ерекше тәуекелдерге тап болады. Бұл зерттеудің мақсаты — Қазақстанның сауда ағындарына екінші реттік санкциялардың әсерін талдап, ықтимал тәуекелдерді азайту шараларын айқындау.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы — үшінші елдерге санкциялық қысымның кешенді бағасын беруінде, бұл тақырып бұған дейін тек фрагментарлы түрде зерттелген. Зерттеу әдістемесі сыртқы сауда статистикасы мен Қазақстан компаниялары арасында жүргізілген сауалнамаларға негізделген екінші дереккөздерді салыстырмалы талдау арқылы құрылған.
Нәтижелер көрсеткендей, Ресейге қарсы санкциялар Қазақстан экономикасына жанама, бірақ айтарлықтай әсер етуде: 2024 жылы компаниялардың 43%-ы геосаяси жағдайдың теріс ықпалын атап өткен. Сонымен қатар логистика, IT және импортты алмастыру сияқты салаларда бейімделу үрдістері байқалуда.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы — бизнес үшін ұсыныстар әзірлеуінде: санкциялық режимдерді бақылау, серіктестерді тексеру, құқықтық сараптамаға инвестиция салу және ашықтық қағидаларын сақтау — екінші реттік санкцияларға ұшырамауға және Қазақстанның сыртқы экономикалық тұрақтылығын сақтауға мүмкіндік береді.
